Salt Mantık Nedir? Bir İzmirli Genç Gözünden
Şimdi size bir soru: “Salt mantık nedir?” Bunu düşünürken, hayatımda karşılaştığım her türlü mantıksız durumu kafamda tartıyorum. Hani bazen bir şey olur, böyle “bu kadar da mantıksızlık olmaz” dersiniz ya, işte salt mantık böyle bir şey değil, tam tersi. Salt mantık, düşündüğünüz her şeyin doğru olduğu ve her şeyin mantıklı olduğu bir dünyayı hayal etmek gibi bir şey. Ama hepimiz biliyoruz ki, gerçek dünyada ne kadar çok şeyin mantıklı olmadığını düşündüğümüzde, bu iş bir hayli komikleşiyor.
Salt Mantık: Bir Kutsal Kavram mı, Yoksa Felsefi Bir Tuzak?
Salt mantık dediğinizde, karşımıza ilk çıkan şey, aslında mantığın ta kendisi. Yani, her şeyin bir kuralı, her şeyin bir sebebi olduğu bir dünya. Diyelim ki, arkadaşım Sinan’la İzmir’de bir kafede oturuyoruz. Sinan birden “Ya sen de hep mantıkçı oluyorsun, her şeyin bir mantığı var mı?” diye soruyor. Hadi bakalım, bu soruya ne cevap vereceğim?
Ben de düşünüyorum, çünkü her şeyin mantıklı olduğu bir dünya… Hani, bizim hayatlarımıza uymuyor değil mi?
Sinan: “Bence sen çok fazla mantık yapıyorsun, hayatta bazen şansa da güvenmek lazım.”
Ben: “Aaa, şansa güvenmek mi? Salt mantık buna ne der peki? Ya da en basitinden şöyle söyleyeyim, şansın bizzat doğasında mantıksızlık var zaten. Ama neyse, devam et.”
Sinan: “Hah, işte bak! Bir kafede şansa ve mantığa konuşurken bile sen duramıyorsun!”
Evet, aslında haklı. Hayat her zaman mantıklı değil, ama salt mantık olsaydı, her şeyin düzgün gittiği, kimsenin kaybolmadığı, her kahve molasının tam saatinde alındığı bir yer olurdu. Gerçekten olsa, çok sıkıcı olurdu değil mi? Çünkü mantıklı olmak, duyguları hesaba katmadan her şeyi doğru yapmak anlamına gelir, peki ya yanlışlar? Peki ya güzel olan kaos?
“Evet, Ama Neden?” Felsefesi: Beni Benden Alıyor
Salt mantıkla yüzleşmek gerçekten bazen kafa karıştırıcı olabiliyor. Mesela, bu sabah ekmek almak için fırına gitmek üzere evden çıktım. Hava soğuk, cebimde tam 5 TL vardı. “Bir ekmek alırım, belki de biraz zeytin alırım, olur biter,” dedim. Ama sonra, fırına girdiğimde, ekmek 5.50 TL oldu. İşte burada salt mantık devreye giriyor.
Düşünsenize, sadece matematiksel mantıkla olaya yaklaşsak, cebimde 5 TL olduğu için ekmek alamazdım. Fakat hayat öyle bir şey ki, belki de 50 kuruşu fırıncı amca bana “hadi seneye verirsin” diye verir ve ben 5 TL ile ekmeğimi alırdım. Mantıksal açıdan doğru değil ama işte bazen hayat böyle işler.
İç sesim: “Salt mantık derdi ne? Zeytinin olmadığı bir kahvaltı olur mu, kardeşim?”
Bu tür mantıklı ama duygusal kararlar, işte hayatı yaşanabilir kılan şeyler. Salt mantık dediğinizde sadece keskin kurallara uyan bir dünya değil, aynı zamanda o kuralların dışına çıkmak da var. Bazen mantıklı olmak yerine, sadece anı yaşamak daha keyifli.
Toplumda Salt Mantık: Herkesin Bir Planı Var
Şimdi, “salt mantık nedir?” sorusunu bir adım daha ileri götürüp toplumsal açıdan düşünelim. Mesela sosyal hayatta her şeyin mantıklı bir şekilde işlemesi gerekseydi, biz bu kadar çılgın, eğlenceli ve çeşitli olur muyduk? Düşünsenize, herkes sadece “bu doğru, o yanlış” diye baksa, herkes birbirinin aynısı olurdu. Ama gerçek hayatta, herkesin farklı hikâyeleri, düşünceleri, hayalleri var.
İzmir’de sokakta yürürken her türden insanla karşılaşırsınız. Bir yanda bir grup genç, müzik yapıyor, diğer tarafta ise yaşlı bir amca eski bir radyo ile nostaljik şarkılar çalıyor. “Her şeyin bir düzeni olmalı” diye düşünen biri için bu, tamamen bir kaos gibi görünebilir. Ama işte burada bir “mantık kırılması” yaşanıyor. Bir tarafta sistemin dışına çıkanlar var, diğer tarafta ise sistemin içinde kalmaya çalışanlar. İşte salt mantık burada devre dışı kalıyor.
Bunu günlük yaşamda sıkça gözlemleriz. Kimileri toplu taşımada ne kadar da düzenli olursa olsun, bir yerlerde birisi sürekli ayakta kalıp, diğerinin koltuğunu “mantıksız” şekilde işgal edebiliyor. Sonuçta herkesin ayrı bir dünyası var, kimse kurallara tamamen sadık kalamıyor. Bu bile bir çeşit “mantık dışı” bir durum değil mi?
Sonuçta, Salt Mantık Ne Kadar İşe Yarar?
Salt mantık dedikçe, bir yandan gülüp geçiyoruz, ama öte yandan düşündüğümüzde, bazen hayatın kendisi biraz da mantık dışıdır. Şu hayatı sadece hesap kitap yaparak, her şeyi dümdüz ve mantıklı bir şekilde yaşamak, pek de eğlenceli olmayabilir.
İzmir’de sıcak bir akşam çayı içtiğimizde, arkadaşım Cemre’nin bir lafı takılıyor: “Ya, mantıklı olduğumuzda senin gibi, tüm hayatı analiz ediyoruz da bazen bırak da biraz ‘olur’ desin!” Aslında, belki de mantık ile yaşamanın yanına biraz kaos, biraz da “olur” demek gerek. Çünkü hayatın gerçek tadı, o sıradışı anların, o mantıksız seçimlerin içinde gizli.
Sonuçta, “Salt mantık nedir?” sorusunun cevabını kendiniz verin. Ama bence hayat biraz “sıçrama” ve “güçlü bir iç sesle” yaşanır.